EGZAMINY PRÓBNE - HISTORIA.

 S T A R O Ż Y T N O Ś Ć

4000 r. p.n.e. - 476 r.

Ś R E D N I O W I E C Z E

477 r. - 1491 r.

N O W O Ż Y T N O Ś Ć

 1492 r. - 1913 r.

W S P Ó Ł C Z E S N O Ś Ć 

1914 r. - >>>>>>> 

początki cywilizacji  

ok. 4 mln lat temu - pierwsi ludzie
ok 200 tys. lat temu - pojawienie się homo sapiens
ok. 9000 r. p.n.e. - początek neolitu

 CZAS WIELKICH PRZEMIAN
ok. 9000 r. p.n.e. - początek neolitu
Przełomowe odkrycie nowego sposobu wytwarzania kamiennych narzędzi. Dotąd wykonywano je poprzez uderzanie i obłupywanie, ale okazało się, że gładzenie kamienia o kamień daje lepsze rezultaty. Dzięki tej metodzie narzędzia były bardziej wytrzymałe i wygodniejsze w użyciu. Ze względu na wykorzystywany surowiec oraz technikę jego obróbki okres ten nazwano epoką kamienia gładzonego, czyli neolitem.
ok. 3400 r. p.n.e. - początek epoki brązu
Epoka charakteryzująca się użyciem brązu do wytwarzania narzędzi, broni i ozdób. Trzeci w rozwoju ludzkości okres po starszej ( paleolit) i młodszej (neolit) epokach kamienia, u swego schyłku zastąpiony przez epokę żelaza.
ok. 1000 r. p.n.e. - początek epoki żelaza
Okres ten charakteryzuje się ę rozwojem metalurgii żelaza oraz produkcją żelaznych narzędzi i broni.

 
 


 KRAJ SUMERÓW
ok. 4000 r. p.n.e. - wynalezienie pisma
Jest to najważniejsze dokonanie Sumerów. 
ok. 3500 r. p.n.e. - pierwsze państwa sumeryjskie
Pierwsze państwa powstawały w Mezopotamii. Na ich czele stał władca. W jego imieniu w całym kraju działali urzędnicy, którzy pobierali podatki, organizowali i nadzorowali pracę poddanych.
ok. 2000 r. p.n.e. - utrata niezależności przez Sumerów
Na początku II tysiąclecia p.n.e. Sumerowie zostali podbici przez plemiona, które przybyły do Mezopotamii z zachodu.

   

 BABILONIA I ASYRIA
 XVIII w. p.n.e. - Kodeks Hammurabiego
Hammurabi był władcą Babilonu, miasta powstałego nad Eufratem, na początku XVIII w. p.n.e. Podbił on miasta-państwa Sumerów i zawładnął większą częścią Mezopotamii. W utworzonym w ten sposób państwie, Babilonii, Hammurabi sprawował najwyższe rządy. Hammurabi, aby usprawnić pracę urzędników, polegającą na wymierzaniu sprawiedliwości, nakazał spisać obowiązujące prawa. W ten sposób powstał Kodeks Hmmurabiego.
VII w. p.n.e. - szczyt potęgi Asyrii
Okres największej świetności Asyrii, za czasów panowania króla Sargona II Wielkiego. Udało jej się wtedy stworzyć najpotężniejsze imperium na Bliskim Wschodzie. Najważniejszymi miastami Asyrii były Aszur i Niniwa.
VI w. p.n.e. - budowa wiszących ogrodów w Babilonie

      

  

W EGIPCIE FARAONÓW

ok. 3000 r. p.n.e. - zjednoczenie Egiptu

Początkowo nad Nilem istniały dwa królestwa, Egipt Dolny i Górny. Około 3 tysięcy lat p.n.e. władcy Górnego Egiptu przyłączyli do swojego państwa deltę, i odtąd powstał zjednoczony kraj, na którego czele stał faraon.

XIII w. p.n.e. - panowanie Ramzesa II

Za jego panowania państwo egipskie osiągnęło szczyt potęgi, który oprócz Egiptu władał Libią, Syrią i Palestyną.

31. r. p.n.e. - włączenie Egiptu do cesarstwa rzymskiego

 

 PIRAMIDY, MUMIE I HIEROGLIFY

ok. 2500 r. p.n.e. - wzniesienie piramidy w Gizie

 Zespół historycznych budowli, Piramida Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa.

1313 r. p.n.e. - budowa grobowca Tutenchamona

1250 r. p.n.e. - otwarcie świątyni w Abu Simbel

   

STAROŻYTNY IZRAEL

XIII w. p.n.e. - wyjście Izraelitów z Egiptu

Izraelici wówczas pod wodzą Mojżesza opuścili Egipt i wyruszyli do Palestyny, nazywanej wtedy krajem Kanaan. Kiedy przybyli na miejsce, rozpoczęli stopniowy podbój tych terenów. W końcu opanowali prawie cały Kanaan. Na zajętym obszarze na początku X w. p.n.e. utworzyli swoje królestwo.

ok. 966 r. p.n.e. - budowa świątyni jerozolimskiej

W Jerozolimie Żydzi wznieśli jedyną świątynie poświęconą Bogu Jahwe. Jej budowę rozpoczął Salomon. Budowla została zniszczona przez Babilończyków, wkrótce została odbudowana, ale ostatecznie zniszczyli ją Rzymianie.

586 r. p.n.e. - niewola babilońska

Po śmierci Salomona nastąpił podział jego królestwa na Judę i Izrael. Jednak po długim oblążeniu Jerozolima została zdobyta przez Babilończyków, w gruzach legła wówczas świątynia Salomona, a mieszkańców miasta wzięto do niewoli i przesiedlono do Babilonii. 

     

INDIE I CHINY

ok. 2600 r. p.n.e. - początki cywilizacji doliny Indusu

Pierwsza cywilizacja w Azji Środkowej narodzona na terenie dzisiejszego Pakistanu, w dolinie rzeki Indus. Pierwsze miasta powstałe w cywilizacji to Harappa i Mohendżo Daro. W zachodniej części miast znajdowała się cytadela, w której mieszkał władca, a we wschodniej budowano dzielnice mieszkalne i place.

ok. 500 r. p.n.e - początki buddyzmu

Początek tej religii dał Siddharth Guatam, zwany później Buddą. Oddawał się on myślom na temat cierpienia. Zaczął wówczas głosić zasady, które należało przestrzegać, aby osiągnąć stan nirwany, czyli całkowitego wyzwolenia od cierpienia. 

221 r. p.n.e - powstanie cesarstwa chińskiego

 Cywilizacja chińska narodziła się nad rzekami Huang-ho (żółłta) i Jangcy (niebieska). Przez setki lat Chiny podzielone były na wiele królestw toczących ze sobą długotrwałe walki. Ziemie chińskie zostały zjednoczone dopiero w III  w. przez władców z dynastii Czin. Od tej pory, aż do XX w, Chiny były cesarstwem. Stałe zagrożenie dla państwa stanowiły jednak najazdy koczowniczych plemion z północy. Aby chronić przed nimi kraj, cesarz wydał rozkaz budowy wzdłuż północnej granicy Chin rozległych budowli obronnych. Dziś budowlę te nazywa się Wielkim Murem Chińskim.

   

OD RYSUNKÓW NASKALNYCH DO ALFABETU

ok. 15 000 r. p.n.e. - powstanie malowideł w jaskiniach Lascaux i w Altamirze

ok. 4000 r. p.n.e. - wynalezienie pisma klinowego przez Sumerów

XI w. p.n.e. - powstanie alfabetu fenickiego

     

 antyczna grecja

ŚWIAT HELLENÓW

ok. 3000 r. p.n.e. - początek cywilizacji minojskiej na Krecie

Na tę datę przypada początek cywilizacji Grecji, jak również rozwinięcie się dwóch najstarszych kultur, minojskiej i mykeńskiej. Ich osiągnięcia to stworzenie własnych pism, opanowanie umiejętności wytopu brązu, srebra i złota- dzięki temu wytwarzano broń, narzędzia i piękne ozdoby. Przykładem kultury minojskiej są Damy Dworu.

ok. 1200 r. p.n.e. - upadek kultury mykeńskiej

Przyczyny upadku wspaniałej kultury mykeńskiej do dziś zostają tajemnicą. Przykładem kultury mykeńskiej są Brama Lwic czy Maska Agamemnona.

VII w. p.n.e. - początek kolonizacji greckiej

Gdy liczba mieszkańców Grecji zaczęła wzrastać, odczuwalny stał się brak ziemi uprawnej. Hellenom groził głód lub walki o przetrwanie. Aby tego uniknąć, część ludności opuszczała Helladę. Wyruszała wóczas do innych krajów leżących nad Morzem Śródziemnym. Nad tym i Morzem Czarnym Hellenowie założyli nowe miasta-państwa zwane koloniami. 

     

DEMOKRATYCZNE ATENY

508 r. p.n.e. - demokratyczne reformy w Atenach

Ateny, spośród innych miast-państw, wyróżniały się ustrojem politycznym - wprowadzono go wówczas w 508 r. i określono jako demokrację, czyli rządy ludu. W sprawowaniu władzy mieli prawo uczestniczyć wszyscy obywatele, czyli mężczyźni pochodzący z Aten.

444 r. p.n.e. - wybranie Peryklesa na stanowisko stratega

Stratedzy dowodzili armią i flotą ateńską, czyli pełnili najważniejsze funkcje państwa. Od 444 r do 429 Perykles p.n.e. był co roku wybierany na stanowisko stratega.

338 r. p.n.e. - utrata niepodległości przez Ateny 

Bitwa pod Cheroneą, Filip II Macedoński podbija Grecję. 

   

STAROŻYTNA SPARTA

ok. 800 r. p.n.e. - założenie Sparty

404 r. p.n.e. - zwycięstwo Sparty w wojnie z Atenami

146 r. p.n.e. - utrata niezależności przez Spartę

Głównie przyczyniły się do tego wojny, gwałtowny spadek ludności do 700.

      

WOJNY PERSKIE

499 r. p.n.e. - wybuch powstania Greków w Jonii, powstanie jońskie

Na początku V w. p.n.e. Hellenowie po raz pierwszy musieli toczyć boje o swoją niezależność z obcym państwem, Persją. Stało się to dlatego, że Persja zajęła greckie miasta-państwa i obłożyła je podatkami.

490 r. p.n.e. - bitwa pod Maratonem

W 490 r. p.n.e. król perski Dariusz wysłał do Grecji silną flotę, która przywiozła armię liczącą 30 tysięcy wojowników. Żołnierzy wysadzono na niewielkiej równinie niedaleko miejscowości Maraton, około 40 km od Aten. Ten teren był dla Persów wyjątkowo dogodnym miejscem, bo umożliwiał walkę przy użyciu konnicy, której Grecy nie posiadali. Ateńczycy znajdując się w śmiertelnym niebezpieczeństwie, poprosili o pomoc inne miasta-państwa. Do Aten zdążyły jednak dotrzeć tylko posiłki wojskowe z Platejów - miasta leżącego w Beocji. Wówczas Hellenami dowodził Miltiades. Persowie nie mieli czasu na przygotowanie do walki swej konnicy. Ateńczycy tak szybko przebiegli dystans dzielący ich od wrogów, że perscy łucznicy zdążyli oddać niewiele strzałów. Reszta zdołała dotrzeć okrętami w kierunku Aten. Grekom nie udało się całkowicie pokonać najeźdźców. Starcie z Grekami zakończyło się więc upokarzającą porażką armii perskiej.

449 r. p.n.e. - koniec wojen z Persami

       

WIERZENIA STAROŻYTNYCH GREKÓW 

ok.510 r. p.n.e. - budowa świątyni Apolla w Delfach

Jedna z wyroczni, w których, jak wierzyli hellenowie, przepowiadana była przyszłość. Za pośrednictwem kapłanki Pytii, bóg udzielał tam odpowiedzi na pytania zadawane przez ludzi.

432 r. p.n.e. - budowa Partenonu

Partenon to najważniejsza budowla Akropolu, poświęcona opiekunce miasta Atenie. Wewnątrz świątyni znajdował się olbrzymi posąg Ateny Partenos.

356 r. p.n.e - zniszczenie świątyni Artemidy w Efezie podczas pożaru

     

IGRZYSKA OLIMPIJSKIE

776 r. p.n.e. - pierwsze igrzyska w Olimpii

430 r. p.n.e. - powstanie posągu Zeusa Olimpijskiego

393 r. n.e. - zakaz organizowania igrzysk 

Cesarz Teodozjusz I Wielki zakazał organizowania igrzysk, gdyż uznał je za przejaw bogów pogańskich.

     

KULTURA STAROŻYTNEJ GRECJI 

ok. 750 r. p.n.e. - powstanie "Iliady" i "Odysei" Homera

534 r. p.n.e. - początek teatru greckiego

W Helladzie co roku, pod koniec marca, obchodzono Wielkie Dionizje. Było to najważniejsze greckie święto, poświęcone bogu wina - Dionizosowi. Występował  tam chór męski. Na jego czele stał przewodnik, który wyznaczał rytm i melodię, a także kierował tańcem. Z czasem jego rola zaczęła rosnąć, aż w końcu stał się pierwszym aktorem. Później wprowadzono drugiego i trzeciego aktora oraz ograniczono rolę chóru. Widowiska straciły wówczas swój charakter religijny i przekształciły się w przedstawienia teatralne. W teatrze greckim aktorami mogli być wyłącznie mężczyźni, odgrywali oni także role kobiece.

438 r. p.n.e. - wykonanie posągu Ateny Partenos

     

  

FILOZOFOWIE I WYNALAZCY

ok. 600 r. p.n.e. - działalność Talesa z Miletu

Talesa z Miletu uznaje się za ojca astronomii i matematyki. Filozof wykazał, że średnica dzieli koło na pół i sformułował zasadę proporcjonalności odcinków, nazwaną twierdzeniem Talesa - dzięki tym ustaleniom obliczył wysokości piramid na podstawie długości ich cienia.

ok. 450 r. p.n.e. - powstanie "Dziejów" Herodota

Herodot zajmował się historią i geografią, odbył wiele podróży, podczas których opisywał odwiedzane miejsca, zwyczaje poznanych ludów i ich historię. Jego najważniejsza praca to właśnie "Dzieje".

387 r. p.n.e. - założenie Akademii Platońskiej

Żyjący w Atenach w V w. p.n.e. Sokrates uważał, że złe uczynki wynikają z braku umiejętności odróżniania dobra od zła. Filozof nie pozostawiał po sobie żadnych pism, a swoje poglądy głosił na ulicach podczas rozmów z przechodniami. Oskarżony o bezbożność oraz zły wpływ na młodzież został skazany na karę śmierci. Nauki Sokratesa znamy dzięki przekazom jego ucznia - Platona. W 387 r. p.n.e. założył on w Atenach szkołę filozoficzną zwaną Akademią Platońską. 

      

PODBOJE ALEKSANDRA MACEDOŃSKIEGO

338 r. p.n.e. - bitwa pod Cheroneą

Nieporozumienia między państwami spowodowały wybuch wojny peloponeskiej. Miasta-państwa ciągle usiłowały narzucać pozostałym swoje zwierzchnictwo, co prowadziło do kolejnych konfliktów. Spory skłóconych Hellenów wykorzystał Filip II, władca Macedonii - krainy leżącej na północ od Grecji. W krótkim czasie uczynił ze swojego królestwa najpotężniejsze państwo w regionie, a potem w 338 r. p.n.e. pokonał siły greckie w bitwie pod Cheroneą. Ogłosił się wówczas przywódcą całej Hellady. Filip II marzył o podboju Persji, lecz podczas przygotowań do wyprawy zamordował go jeden z jego dworzan.

334 r. p.n.e. - początek wyprawy Aleksandra Macedońskiego

Aleksander Macedoński był synem Filipa II stającym na czele państwa macedońskiego, który okazał się doskonałym wodzem i szybko poskromił Greków. Ludność sprzedano w niewolę, a pozostałych Hellenów władca zmusił, aby razem z nim wyruszyli na wojnę z Persją. Wyprawa rozpoczęła się, gdy siły macedońskie dotarły do Azji Mniejszej. Wojska Aleksandra szybko zajmowały kolejne miasta i prowincje. Po pierwszym starciu z Persami udowodnili swą przewagę.

30 r. p.n.e. - koniec epoki hellenistycznej 

Epoka hellenistyczna nastała od śmierci Aleksandra Macedońskiego w 323 r. p.n.e. do podboju Egiptu Ptolemeuszy przez Rzym w 30 r. p.n.e.

   

imperium rzymskie

POCZĄTKI RZYMU

753 r. p.n.e. - założenie Rzymu

Kiedy do wybrzeży Półwyspu Apenińskiego dotarli pierwsi Grecy, krainę w środkowej części Italii, zwaną Lacjum, zajmowali Latynowie. Było to jedno z plemion Italików, mówiące językiem łacińskim. Ich najważniejszą osadą był Rzym. Powstał on na wzgórzu, w miejscu umożliwiającym najdogodniejszą przeprawę przez rzekę Tyber. Według starożytnych pisarzy, Rzym powstał właśnie w 753 r. p.n.e.

509 r. p.n.e. - wprowadzenie republiki

Początkowo w Rzymie panowali królowie. Pierwszym władcą, jak głosi legenda, był założyciel miasta, Romulus, ostatnim zaś - Tarkwiniusz Pyszny, który sprawował tak okrutne i niesprawiedliwe rządy, że w 509 r. p.n.e. został wygnany. Władzę przejęli wówczas obywatele, czyli patrycjusze, przedstawiciele najzamożniejszych rodów. Posiadali pełnię praw politycznych. Pozostałą część społeczeństwa rzymskiego stanowili zaś plebejusze i niewolnicy.

264 r. p.n.e. - zakończenie podboju Italii

Na początku V w p.n.e. Rzym był jednym z kilku niewielkich państw w Italii. W tym czasie w wyniku wzrastającej liczby ludności Rzymianom zaczęło brakować ziemi uprawnej. Chcąc zdobyć nowe obszary, wyruszali na podbój terytoriów sąsiadów. Dzięki zorganizowanej armii i umiejętnym sojuszom mieszkańcy Rzymu zajęli większą część Półwyspu Apenińskiego. Później podporządkowali sobie plemiona Samnitów i Etrusków. Z czasem uzależnili od siebie inne ludy zamieszkujące Italię. Podboje Rzymian na pewien czas zostały powstrzymane przez najazd Galów, ponieśli wówczas wtedy najbardziej upokarzającą klęskę w swoich dziejach, bo najeźdźcy zdobyli i spustoszyli Rzym jak i całe Lacjum. Aby odzyskać miasto, mieszkańcy musieli zapłacić wysoki okup. Ostatnim wrogiem, z którym musieli się zmierzyć wojownicy rzymscy w Italii, był leżący na południu Tarent wraz z innymi koloniami greckimi. Mimo pomocy króla Epiru, Pyrrusa, Hellenowie musieli się poddać. W ten sposób Rzymianie opanowali cały Półwysep Apeniński.

        

REPUBLIKA RZYMSKA

494 r. p.n.e. - powołanie urzędu trybuna ludowego

Początkowo najwyższe urzędy w państwie mogli sprawować tylko patrycjusze, natomiast plebejusze zostali pozbawieni wpływu na politykę państwa. Ta sytuacja doprowadziła do konfliktu między obiema grupami społecznymi. Plebejusze, będący podstawą rzymskiej armii, kilkakrotnie odmówili udziału w obronie kraju. W ten sposób zmusili patrycjuszy do pierwszego znacznego ustępstwa - powołania na początku V. w. p.n.e. trybuna ludowego. Odtąd dwaj pochodzący z plebsu trybuni reprezentowali tę grupę w sporach z patrycjuszami. Ochraniali prawa swoich, czyli plebsu.

458 r. p.n.e. - dyktatura Cyncynata

Ustrój republikański w Rzymie składał się z senatu, rady 300 zasłużonych Rzymian, dyktatora sprawującego w republice nieograniczoną władzę, konsulów, dwóch najważniejszych urzędników zwołujących senat i zgromadzenie ludowe, pretorów sprawujących władzę sądowniczą, cenzorów zajmujących się ustalaniem listy senatorów, kwestorów zarządzających pieniędzmi państwa oraz edylów jak i niższych urzędników. nadzorujących porządek w mieście.Dyktator był jedyną osobą mającą większe uprawnienia niż konsulowie. U kres V w. p.n.e. dyktatorem był Cyncynat.

287 r. p.n.e. - zrównanie praw plebejuszy i patrycjuszy

      

  

PODBOJE RZYMU

218 r. p.n.e. - wybuch II wojny punickiej

I wojna punicka miała miejsce 264-241 r. p.n.e. Walki Rzymian z Punijczykami toczyły się głównie na Sycylii i jej wybrzeży, a także na Korsyce. II wojna punicka wybuchnęła 218 r. p.n.e i zakończyła się 201 r. p.n.e. Terenem walk była Italia i Półwysep Iberyjski. Pod koniec wojny wrogie armie toczyły bitwy także w północnej Afryce. III wojna punicka, czyli ostatnia wojna z Punijczykami toczyła się przez trzy lata, od 149 r. p.n.e do 146 r. p.n.e. w pobliżu Kartaginy. Po zdobyciu miasta Rzymianie zrównali je z ziemią.

146 r. p.n.e. - zdobycie Kartaginy i podporządkowanie Grecji

Mimo że Kartagina została osłabiona, nadal wzbudzała w Rzymianach strach. Dlatego w połowie II w. p.n.e. zaatakowali prawie bezbronne miasto. Zdobyli je w 146 r. p.n.e. i zrównali je z ziemią, a mieszkańców sprzedali w niewolę. W ten sposób zakończyła się trzecia i ostatnia wojna punicka.

52 r. p.n.e. - opanowanie Galii przez Cezara

Tymczasem Rzymianie zajmowali ziemie w Azji Mniejszej. Większość państw sama uznała ich zwierzchnictwo. Równocześnie Rzym kontynuował podbój Europy Zachodniej. Przeciwnikami Rzymian były tam plemiona Galów i Germanów zamieszkujące obecne tereny Francji i Niemiec. Pokonanie tych ludów okazało się bardzo trudnym zadaniem nawet dla wprawionych legionistów. Dlatego zdobycie Galii powierzono wyjątkowo zdolnemu wodzowi - Juliuszowi Cezarowi. Rozpoczęta w 59 r. p.n.e. wojna trwała z przerwami 8 lat. Po początkowych sukcesach rzymskich wybuchło wielkie powstanie plemion galijskich pod wodzą Wercyngetoryksa. Wojska buntowników zostały pokonane w bitwie pod Alezją w 52 r. p.n.e. Po tym zwycięstwie terytorium Galii włączono do państwa rzymskiego. W wyniku wszystkich wojen toczonych przez Rzym w II i I w. powstało wielkie państwo nazywane Imperium Rzymskim.

     

UPADEK REPUBLIKI RZYMSKIEJ 

71 r. p.n.e. - klęska powstania Spartakusa

Wojny prowadzone przez Rzym od III w. p.n.e. spowodowały napływ do Italii setek tysięcy niewolników. Większość trafiała do pracy w kopalniach i latyfundiach - majątkach bogatych rodów rzymskich. Niektórzy, młodzi i silni, byli szkoleni do pokazowych walk na arenie. Nazywano ich gladiatorami, co dosłownie oznacza "walczących mieczem". W I w. p.n.e. w jeden ze szkół gladiatorów zawiązał się spisek, który zapoczątkował najgroźniejsze w historii Rzymu powstanie niewolników. Dowodził nim pochodzący z Tracji Spartakus. Doskonale wyszkoleni w walce gladiatorzy byli groźnymi przeciwnikami dla Rzymian. Pierwsze starcia z legionami zakończyły się sukcesem buntowników. Wówczas przyłączyli się do nich inni niewolnicy oraz biedota niezadowolona z rządów patrycjatu. Uczestnicy buntu nie byli jednak przygotowani do długotrwałej walki z doskonale zorganizowaną i uzbrojoną armią. Na dodatek między dowódcami powstania doszło do sporów. Najdłużej broniły się oddziały Spartakusa, ale i one nie sprostały zaprawionym w bojach legionom. W 71 r. pn.e. Spartakus zginął w bitwie. Tysiące powstańców pojmano, a następnie ukrzyżowano wzdłuż drogi prowadzącej z Kapui do Rzymu. Widok zabitych miał być ostrzeżeniem dla innych niewolników.

44 r. p.n.e. - śmierć Juliusza Cezara

W I w. p.n.e. wielką władzę w republice zdobyli dowódcy armii rzymskiej. Najwybitniejszy z nich Gajusz Juliusz Cezar został konsulem. W kolejnych latach z powodzeniem prowadził podbój Galii. Wzrost jego potęgi niepokoił dotychczasowych sojuszników. Wkrótce doszło do wojny domowej pomiędzy Cezarem a Pompejuszem i popierającym go senatem. W decydującej bitwie wojska Cezara odniosły zwycięstwo, a Pompejusz uciekł do Egiptu, gdzie wkrótce go zamordowali. Trzy lata później Cezar pokonał ostatecznie siły pozostałych przeciwników i zaczął pełnić rolę dyktatora. Juliusz cieszył się ogromnym poparciem wśród plebejuszy. Z niechęcią zaś odnosili się do niego senatorowie, ponieważ zostali pozbawieni władzy i obawiali się o swoje majątki. Wrogami dyktatora byli zarówno obrońcy republiki, jak i konkurenci pragnący za wszelką cenę zająć jego miejsce. W tym celu zawiązano spisek i zamordowano go w 44 r. p.n.e. podczas obrad senatu.

31 r. p.n.e. - bitwa pod Akcjum

Zabójcy dyktatora próbowali przywrócić w państwie ustrój republikański. Sprzeciwiali się temu jednak dotychczasowi zwolennicy Cezara, na których czele stanęli Marek Antoniusz i Oktawian. Wspólnie pokonali wojska wierne senatowi i w krwawy sposób rozprawili się z uczestnikami spisku. Wkrótce potem omawiana dwójka zaczęła rywalizować o rządy w państwie. Wybuchła wówczas nowa wojna domowa, trwająca z przerwami 10 lat. Do decydującej bitwy doszło w 31 r. p.n.e. pod Akcjum u wybrzeży Grecji. Flota Oktawiana pokonała siły przeciwnika, wspieranego przez okręty królowej egipskiej Kleopatry. Po porażce Antoniusz i Kleopatra uciekli do Egiptu, gdzie na wieść o nadciągających wojskach Oktawiana popełnili samobójstwo. Od tej chwili państwo rzymskie miało tylko jednego władcę, a Egipt został na stałe włączony do imperium.

     

CESARSTWO RZYMSKIE

30 r. p.n.e. - Oktawian władcą imperium Rzymskiego

Lata wojen sprawiły, że Rzymianie oczekiwali przede wszystkim pokoju. Zapewnił go Oktaś, któremu udało się pokonać przeciwników. Na długi czas zapanował więc pax romana, czyli pokój w części świata podbitej przez Rzymian. Oktawian był adoptowanym synem cezara. Na jego cześć użył przydomka Cezar. Stąd wzięły się nazwa cesarz i cesarstwo. To właśnie od czasów Oktawiana Imperium Rzymskie zaczęto określać mianem cesarstwa.Po jego śmierci pokonał z Markiem i  Lepidusem morderców przybranego ojca, a potem podzielił państwo na trzy części. W wojnie domowej, która wybuchła po kilku latach, zwyciężył Lepidusa, a następnie w bitwie pod Akcjum w 31. r. p.n.e. - Marka Antoniusza i w ten sposób stał się jedynym władcą Rzymu. Oktawian nigdy nie przyjął godności królewskiej. Znał bowiem niechęć Rzymian do silnych rządów, dlatego zdecydował się na utrzymanie w ograniczonym zakresie ustroju republikańskiego. Zaprzestał zwoływania gromadzenia ludowego, lecz nie zlikwidował senatu. Pozwolił senatorom wierzyć, że nadal mają wpływ na losy państwa.

106 r. n.e. - podbój Dacji

Ogłoszenie przez Oktawiana Augusta pax romana nie oznaczało utrzymania pokoju w całym imperium. Rzymianie nadal prowadzili działania wojenne, próbowali m.in. opanować Germanię. Przez kolejne dziesięciolecia, aż do 68 r. n.e. władza nad państwem rzymskim pozostawała w rękach rodziny Oktawiana. Prowadzili oni nieliczne wojny zdobywcze. Jedynie cesarz Klaudiusz w 43 r. n.e. dokonał podboju Brytanii. Pozostali władcy tamtych czasów koncentrowali się przede wszystkim na umacnianiu granicy cesarstwa ustalonej wówczas na Renie i Dunaju. Dopiero na początku II w. n.e., po objęciu tronu przez Trajana, Rzymianie rozpoczęli nowe podboje. Po ciężkich walkach podporządkowali sobie plemiona Daków, zamieszkujące tereny dzisiejszej Rumunii. 

122 r. n.e. - budowa Wału Hadriana

Wał Hadriana powstał na początku II w. n.e. w Brytanii. Chronił posiadłości rzymskie przed atakami wojowniczych plemion szkockich.

  \   

ŻYCIE W WIECZNYM MIEŚCIE

142 r. p.n.e. - wzniesienie kamiennego mostu w Tybrze

72 r. n.e. - początek budowy Koloseum

Został wzniesiony przez cesarzy Wespazjana i Tytusa. Mimo wielkich zniszczeń amfiteatr przetrwał do naszych czasów i jest obecnie największym zachowanym zabytkiem architektury starożytnego Rzymu. 

79 r. n.e. - zniszczenie Pompejów 

Leżące w pobliżu Neapolu miasto Pompeje liczyło na początku naszej ery kilka tysięcy mieszkańców. W ciągu jednego dnia - 24 sierpnia 79 r. n.e. - w wyniku wybuchu wulkanu Wezuwiusz uległo całkowitemu zniszczeniu. Przysypane pyłem zachowało się w niezmienionym kształcie do naszych czasów.

    

OSIĄGNIĘCIA RZYMIAN

449 r. p.n.e. - ogłoszenie Prawa XII tablic

W niektórych dziedzinach Rzymianie byli znacznie lepsi od Greków, na przykład w prawodawstwu. Pierwszy zbiór praw, nazywany Prawem XII tablic, powstał w Rzymie. Tekst został wyryty na 12 tablicach z brązu, które wystawiono na widok publiczny. Uważano bowiem, ze prawo może być skuteczne tylko wtedy, gdy jest znane każdemu, kto powinien go przestrzegać. 

29 r. p.n.e. - początek praw Wergiliusza nad "Eneidą"

Pierwszymi utworami powstałymi w języku łacińskim były przykłady znanych dzieł greckich. Z helleńskich wzorów korzystał między innymi Wergiliusz. Jest uważany za największego rzymskiego poetę. Do jego największych dzieł należy poemat "Eneida". Opowiada on o wędrówce Aneasza, uciekniera spod Troi, zakończonej osiedleniem się bohatera w Italii. 

125 r. n.e. - budowa rzymskiego Panteonu

      

PIERWSI CHRZEŚCIJANIE

ok. 7-4 p.n.e - narodziny Chrystusa

Jezus urodził się pod koniec panowania Heroda Wielkiego. Nauki głosił w latach 14-30 n.e., w czasach sprawowania władzy przez cesarza Tyberiusza. Według proroka Stwórca oczekuje od ludzi nie tylko modlitwy i ofiary, lecz także dobrych uczynków, sprawiedliwego postępowania oraz otaczania opieką ubogich i pokrzywdzonych. Mówił o potrzebie miłowania nieprzyjaciół, co jednak nie podobało się wielu Żydom, planującym zbrojne pokonanie rzymskich najeźdźców. Niektórzy żydowscy kapłani i urzędnicy, lojalni wobec Rzymian obawiali się, że działalność proroka może doprowadzić do niepokojów społecznych, dlatego przekonali rzymskiego namiestnika Palestyny, Poncjusza Piłata, aby uwięził i skazał Jezusa na ukrzyżowanie. W 30 r. n.e. prorok zginął męczeńską śmiercią. 

313 r. n.e. - Edykt mediolański

Chrześcijaństwo znacznie różniło się od pozostałych religii istniejących w cesarstwie rzymskim. Wyznawcy Jezusa, podobnie jak Żydzi, wierzyli w jednego Boga i nie oddawali czci żadnym innym bóstwom, w tym także uznawanym za bogów cesarzom. Początkowo, gdy nowa wiara dopiero docierała do zwolenników, prześladowania chrześcijan bywały rzadko. Sytuacja zmieniła się, gdy wyznawcy Jezusa tworzyli już liczną i zorganizowaną wspólnotę religijną. Władcy dostrzegali w nowej religii zagrożenie dla państwa, a niektórzy usiłowali powstrzymać jej dalsze rozpowszechnianie nawet przemocą. Największe ataki na chrześcijan przypadły na lata 303-304 n.e., czyli okres rządów cesarza Dioklecjana. Jednak ani tortury, ani wyroki śmierci nie przestraszyły zwolenników nowej religii. Wśród nich coraz częściej można było znaleźć nawet cesarskich urzędników. Zwycięstwo wiary chrześcijańskiej nastąpiło w 313 r. n.e., gdy cesarz Konstantyn Wielki przyznał chrześcijanom takie same prawa, jak wyznawcom innych bogów.

392 r. n.e. - chrześcijaństwo religią panującą w cesarstwie 

Teodozjusz Wielki wydaje rozporządzenie, dzięki któremu chrześcijaństwo staje się religią panującą. Wierni Kościoła rzymskiego otrzymali miano katolików. W 392 r. n.e. władca zabronił składania ofiar dawnym bogom i organizowania uroczystości ku ich czci. Wśród zakazanych obrzędów były też igrzyska olimpijskie.

     

KONIEC ŚWIATA STAROŻYTNEGO

235 r. n.e. - początek kryzysu wewnętrznego w cesarstwie

Od czasów Oktasia cesarze panowali w Rzymie przez pięć kolejnych stuleci. Rządy te nie zawsze były pomyślne dla kraju, bo nie wszyscy władcy umieli doskonale kierować tak ogromnym imperium. Czasami zdarzało się, że władza trafiała w ręce ludzi szalonych i okrutnych. Rozwój państwa mogli zapewnić tylko władcy będący jednocześnie dobrymi wodzami i mądrymi administratorami. Aż do II w. n.e. Rzymianom udało się utrzymać pokój wewnątrz kraju i skutecznie odpierać najazdy barbarzyńców. Lata dobrobyty sprawiły jednak, że obywatele niechętnie zaciągali się do armii i coraz mniej przypominali swych walecznych przodków. W wyniku konfliktów władcy panowali krótko, a wielu z nich przejmowało rządy, obalając lub mordując swoich poprzedników. Pomiędzy 235 a 285 r. n.e. imperium miało 20 cesarzy, natomiast 30 innych dowódców próbowało przejąć rządy. Tylko jeden cesarz panujący w tym okresie zmarł z przyczyn naturalnych. Pozostali zginęli na polu walki lub zostali zamordowani.

395 r. n.e. - podział Imperium Rzymskiego

Spokój w Rzymie został przywrócony dopiero na początku IV w. n.e. przez cesarza Dioklecjana. Przeprowadził on szereg reform, które zahamowały kryzys i uporządkowały sytuację wewnętrzną kraju. Cesarz zmienił praktycznie wszystko. Zlikwidował instytucje republikańskie, a nawet odrzucił tytuł princepsa i oficjalnie skupił w swoich rękach całą władzę. Kazał się tytuować panem i bogiem oraz wprowadził pełne przepychu obyczaje dworskie. Następca Dioklecjana, Konstantyn Wielki, przeniósł stolicę państwa z Rzymu do nowo wybudowanego Konstantynopola. W wyniku narastających konfliktów coraz wyraźniej uwidaczniały się różnie między dwiema częściami imperium: zachodnią - łacińską i wschodnią - grecką. W I w. n.e. walki pomiędzy kandydatami do objęcia rządów osłabiły państwo i przyczyniły się do jego rozpadu. Ostatecznego podziału na cesarstwo zachodniorzymskie i wschodniorzymskie dokonał cesarz Teodozjusz Wielki w 395 r. n.e. Stolicą cesarstwa wschodniorzymskiego został Konstantynopol, a zachodniorzymskiego Rzym.

476 r. n.e. - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

Jeden z barbarzyńskich przywódców, Odoaker, pozbawił tronu ostatniego z zachodniorzymskich cesarzy Romulusa Augustulusa. Datę tę uważa się za rok upadku cesarstwa zachodniorzymskiego i umowny koniec starożytności.

     

 początki średniowiecza

BIZANCJUM

330 r. - założenie Konstantynopola

395 r. - podział cesarstwa rzymskiego

Ostatecznego podziału na cesarstwo zachodniorzymskie i wschodniorzymskie dokonał cesarz Teodozjusz Wielki w 395 r. n.e. Stolicą cesarstwa wschodniorzymskiego został Konstantynopol, a zachodniorzymskiego Rzym.

527 r. - wstąpienie na tron Justyniana I

Wschodnia część Imperium Rzymskiego, nazywana później cesarstwem bizantyjskim lub Bizancjum, przetrwała najazdy barbarzyńców z północy. Niezniszczone przez najazdy Bizancjum w VI w. przystąpiło do odbudowy dawnego Imperium Rzymskiego. Zadania tego podjął się najwybitniejszy władca bizantyjski Justynian I Wielki. Zorganizował silną armię i z jej pomocą opanował Afrykę Północną, część Hiszpanii oraz Italię. Bizancjum odzyskało wówczas silną pozycję. 

       

POCZĄTKI ISLAMU

622 r. - ucieczka Mahometa do Medyny

Według tradycji Mahomet urodził się w 570 r. i był sierotą wychowanym przez wuja. Ożenił się z bogatą wdową, dzięki czemu wszedł w posiadanie znacznego majątki. Życie Mahometa zmieniło się, kiedy w wieku 40 lat we śnie zobaczył archanioła Gabriela nakazującego mu wprowadzić wśród Arabów wiarę w jednego, prawdziwego Boga - Allacha. Ogłosił się prorokiem i zaczął rozpowszechniać zasady nowej religii monoteistycznej. Nazwano ją islamem, a jej wyznawców- muzułmanami. Bogaci kupcy z Mekki przyjmowali nauki Mahometa z wrogością, dlatego w 622 r. musiał uciekać do innego miasta - Medyny. Wydarzenie te określane jest jako hidżra i zostało uznane przez uczniów proroka za początek ery muzułmańskiej. Od tego zdarzenia wyznawcy islamu zaczęli liczyć lata. Mahomet już po kilkunastulatach podporządkował sobie oczywiście każde z plemion arabskich, a Mekka, którą zdobył, stała się centrum religii muzułmańskich.

632 r. - śmierć Mahometa

Po śmierci Mahometa przywódcami muzułmanów zostali kalifowie, uważani za następców proroka. Stali na czele licznej i oddanej armii Arabów, w których nowa religia rozbudziła ogromny zapał do walki. 

711 r. - początek podboju Hiszpanii

W tym roku islamska armia Maurów z północnej Afryki najechała na chrześcijańskich Wizygotów z Hiszpanii. Ich dowódca, Tarik ibn Zijad, podbił większość Hiszpanii.

   

PAŃSTWO FRANKÓW

496 r.- chrzest Franków

Wkrótce po upadku Imperium Rzymskiego największą potęgę wśród germańskich najeźdźców osiągnęli Frankowie. Osiedlili się na terytorium dzisiejszej Belgii i przystąpili do powolnego, lecz systematycznego podboju Galii. Pod koniec V w. ich władca Chlodwig z rodu Merowingów rządził już dużym terytorium w dorzeczach Renu i Sekwany. W 496 r. przyjął chrzest w obrządku katolickim, dzięki czemu zapewnił sobie poparcie duchowieństwa oraz chrześcijan zamieszkujących Galię od czasów rzymskich.

751 r. - obalenie dynastii Merowingów

Po śmierci Chlodwiga nie było, oj nie było już tak znakomitych władców. Jego następców ze względu na nieudolne rządy nazywano królami gnuśnymi. Rzeczywistą władzę w państwie Franków sprawowali zarządcy dworu - majordomowie. Pod koniec VII w. urząd ten zaczęli dziedziczyć kolejni przedstawiciele rodu Karolingów. Wprowadzali oni reformy, rozstrzygali spory między poddanymi i dowodzili armią. W 732 r. majordom Karol Młot podczas bitwy pod Poitiers pokonał nacierające z południa wojska muzułmańskie. Zwycięstwo to powstrzymało napływ islamu do Europy Zachodniej. W tym czasie Frankowie przystąpili do odzyskiwania zajętych przez Arabów ziem w południowej Francji i na Półwyspie Iberyjskim. Dzięki zasługom kolejnych majordomów Karolingowie zdobyli silną pozycję w królestwie. W tej sytuacji syn Karola Młota, Pepin Krótki, w 751 r. odsunął od władzy ostatniego z Merowingów - Childeryka. Papież uznał nowego władcę na tronie frankijskim w zamian za udzielone wsparcie. Pepin bowiem pomógł mu pokonać germański lud Longobardów.

800 r.  - Karol Wielki cesarzem

Po śmierci Pepina Krótkiego rządy w państwie Franków objął jego syn, nazywany przez potomnych Karolem Wielkim. Władca w krótkim czasie zorganizował silną armię i rozpoczął podbój sąsiednich ziem. Na wschodzie pokonał potężny lud Awarów. Podporządkował sobie także germańskie plemiona Sasów i zmusił je do przyjęcia chrześcijaństwa. Na Półwyspie Iberyjskim zaczął natomiast odzyskiwać ziemie, które od prawie 100 lat znajdowały się pod panowaniem muzułmanów. Na prośbę papieża Karol, podobnie jak wcześniej Pepin Krótki, pomógł pokonać ponownie zagrażających Państwu Kościelnemu Longobardów. Do swoich ziem włączył wówczas północną Italię. Karol wymyślił, że polepszy działanie gospodarki. Ujednolicił wymianę handlową z Bizancjum i krajami arabskimi, przeprowadził szereg reform, uporządkował prawo frankijskie i wprowadził w obieg nową monetę, srebrnego denara, który zastąpił inne używane dotąd pieniądze. Zmienił również sposób zarządzania państwem. Zlikwidował stanowisko majordoma, a jego obowiązki podzielił pomiędzy innych urzędników. Państwo Karola zostało podzielone na hrabstwa. Zarządzali nimi mianowani przed władcę hrabiowie. Te narażone na częste napady przekształcono w marchie. Stacjonujący tam żołnierze chronili tereny należące do Franków przed ludami pogańskimi i muzułmanami. Władzę w marchiach sprawowali margrabiowie. Mieli oni większą swobodę działania niż hrabiowie i dysponowali większym wojskiem. W ten sposób po raz pierwszy od upadku cesarstwa rzymskiego w Europie Zachodniej powstało silne i dobrze zarządzane państwo, któremu w tamtych czasach nie dorównywał żaden inny kraj europejski. W 800 r. w Rzymie Karol otrzymał z rąk papieża koronę cesarską. Dzięki temu został uznany za spadkobiercę dawnej potęgi Imperium Rzymskiego, najważniejszego monarchę w średniowiecznej Europie oraz głównego obrońcę Kościoła.

     

RZESZA OTTONÓW

843 r. - podpisanie traktatu w Verdun

Kolejny władca franków Ludwik Pobożny nie był tak zdolnym przywódcą jak Karol Wielki. Rozpoczęte spory o władzę doprowadziły do rozbicia cesarstwa. W 843 r. na zjeździe w Verdun synowie Ludwika podzielili imperium Karolingów na trzy dzielnice. Z czasem przekształciły się one w odrębne państwa - Francję, Niemcy i Włochy, których losy potoczyły się w odmienny sposób. Do dziś ślady postanowień traktatu z Verdun są widoczne na mapie Europy.

962 r. - powstanie cesarstwa Ottonów

W 911 r. umarł ostatni z potomków Ludwika Niemieckiego. Od tej pory we wschodniej części imperium Karolingów miejscowi możnowładcy sami wybierali króla. Nie był to już jednolity kraj, lecz związek niemieckich księstw posiadających znaczną niezależność. W ten sposób powstało państwo zwane Rzeszą Niemiecką. Sytuacja zmieniła się, gdy w połowie X w. rządy przekazano Ottonowi, młodemu księciu z dynastii saskiej. Dzięki jego talentowi przywódczemu monarchia odzyskała dawną świetność. Koronacja Ottona I odbyła się w Akwizgranie, dawnej rezydencji Karola Wielkiego. Po pokonaniu przeciwników wewnątrz kraju oraz odparciu najazdu Węgrów król podporządkował sobie powstające państwo czeskie. W862 r. podbił Włochy, a papież koronował go na cesarza w Bazylice św. Piotra. Akt ten potwierdził pierwszeństwo Ottona I wśród władców Europy Zachodniej, które uznał również cesarz bizantyjski.

996 r. - koronacja Ottona III na cesarza

Po śmierci Ottona I tron objął jego syn Otton II, który bezskutecznie próbował podbić południową część Włoch. Gdy po dziesięcioletnim okresie panowania zmarł, korona przypadła jego synowi Ottonowi III, mającemu wtedy zaledwie 3 lata. Po kilkunastu latach regencji sprawowanej przez matkę młodego władcy w 995 r. Otton III zaczął rządzić samodzielnie. Otton III pragnął, aby jego monarchia stała się potęgą na wzór Imperium Rzymskiego. Jedność wszystkich mieszkańców cesarstwa zapewniłaby wspólna wiara chrześcijańska.W skład uniwersalnego imperium miały wchodzić cztery równoprawne prowincje: Germania, Galia, Rzym i Słowiańszczyzna. Idea ta nie została jednak zrealizowana. Stanowiła bowiem zagrożenie dla niezależności książąt niemieckich oraz dla pozycji cesarstwa bizantyjskiego. Wspólnie wystąpili oni przeciwko pomysłowi Ottona III. Ostatecznie plany utworzenia imperium pokrzyżowała przedwczesna śmierć dwudziestodwuletniego władcy. Później koronę otrzymali jeszcze Henryk II, III i Konrad II.

    

NAJAZDY NORMANÓW

783 r. - pierwsze najazdy wikingów

Na północy Europy leży Skandynawia - górzysta kraina porośnięta lasami. Panujący tam chłodny klimat nie sprzyjał uprawie ziemi. Właśnie stamtąd pochodziły ludy germańskie, które u schyłku starożytności przeniosły się na południe i toczyły zacięte walki z Rzymianami. Pozostałe plemiona zamieszkujące tereny Skandynawii nazywano Normanami. Normanowie byli politeistami - wierzyli w wiele bóstw. Wśród nich byli Odyn i Thor. Pod koniec VII w. liczba Normanów wzrosła tak bardzo, że nie byli w stanie zapewnić sobie wystarczającej ilości pożywienia. Aby uniknąć głodu i bratobójczych walk, coraz częściej organizowali wyprawy handlowe i rabunkowe na południe. Wkrótce okazało się, że są najlepszymi żeglarzami ówczesnej Europy oraz wyjątkowo odważnymi, a zarazem okrutnymi wojownikami. Zaczęto ich nazywać wikingami. Widok zbliżających się łodzi normańskich - drakkarów i snekkarów - budził przerażenie wśród ludów mieszkających nad Morzem Północnym czy nad Bałtykiem. Najeźdźcy ze Skandynawii rabowali bowiem miasta i wsie, a tamtejszą ludność mordowali lub brali w niewolę. Wikingowie potrafili dotrzeć nawet do nadrzecznych osad. Normanowie regularnie pustoszyli Wyspy Brytyjskie, a po rozpadzie państwa Karola Wielkiego ten sam los spotkał ziemie Franków. Niektórzy władcy, aby uchronić się od grabieży i mordów, często decydowali się płacić wikingom okup. Z czasem jednak sami zaczęli ich zatrudniać do własnych celów, np. walk z przeciwnikami czy ochrony swojej dupci przed innymi najeźdźcami.

874 r. - początek osadnictwa na Islandii

Przez dziesięciolecia toczone były okrutne walki, w wyniku których powstały trzy państwa - Norwegia, Dania i Szwecja. W X w. każdy z władców, aby wzmocnić swoją pozycję, przyjął chrześcijaństwo. Pod koniec IV w. odkryli i zasiedlili Islandię, a sto lat później - Grenlandię. Około 1000 r. pod wodzą Leifa Erikssona jako pierwsi Europejczycy dotarli do wybrzeży Ameryki. Osady normańskie w Ameryce długo nie przetrwały. Islandia i Grenlandia pozostały jednak w rękach przybyszów ze Skandynawii.

1066 r. - podbój Anglii przez Normanów 
Zupełnie inaczej potoczyły się losy plemion normańskich, które zajęły tereny w północnej Francji, w krainie nazwanej Normandią. Mieszkający tam wikingowie szybko przejęli zwyczaje ludności francuskiej i wykorzystywali jej osiągnięcia. Zachowali jednak waleczność charakterystyczną dla Normanów. W drugiej połowie XI w. władca niewielkiej Normandii Wilhelm Zdobywca dokonał podboju Anglii. Po zwycięskiej bitwie pod Hastings w 1066 r. sprawował rządy w znacznej części Brytanii, a następnie panowali tam również jego potomkowie. W tym samym czasie Normanowie pod wodzą Roberta Guiscarda, odnieśli szereg zwycięstw w walkach z Arabami i Bizantyjczykami na Morzu Śródziemnym. Podporządkowali sobie również Sycylię oraz południowe Włochy i utworzyli nowe potężne państwo. Część wikingów osiedliła się na Rusi i zajęła tamtejsze plemiona słowiańskie. Tym sposobem powstały pierwsze księstwa ruskie w Kijowie i Nowogrodzie Wielkim.
 

      


SŁOWIANIE I WĘGRZY
863 r. - misja Cyryla i Metodego
W wielkiej wędrówce ludów w IV i V w. uczestniczyli także Słowianie. Ze swoich siedzib nad Dnieprem i dolnym Dunajem oraz nad Wisłą i Odrą ruszyli na zachód i południe. Dotarli do rzeki Łaby oraz osiedlili się na Półwyspie Bałkańskim. Ostatecznie doszło do podziału Słowian na trzy wielkie grupy. Wschodnią stanowiły plemiona ruskie, zachodnią - plemiona polskie i czeskie, a południową - Chorwaci i Serbowie. Wszystkie łączyły jednak podobne obyczaje i zbliżony język. Słowianie organizowali się we wspólnoty narodowe, a najwyższą władzę sprawowała w nich zgromadzenie ludowe, czyli wiec. Pod wpływem zagrożenia tworzyły one plemiona, którymi rządzili wodzowie. Często Słowianie łączyli się także z innymi ludami. W VII w. na terytorium Czech i Moraw kupiec frankijski Samon założył pierwsze samodzielne państwo Słowian. Okazało się ono nietrwałe i pomimo sukcesów w walkach z Awarami i Frankami, po śmierci Samona przestało istnieć. W IX w. duże znaczenie w Europie zyskało Państwo Wielkomorawskie, którego centrum znajdowało się na Morawach. Jego władca, książe Rościsław, zdecydował się na przyjęcie chrześcijaństwa. Nie chciał jednak otrzymać chrztu z rąk Niemców, ponieważ wiązałoby się to z politycznym uzależnieniem od sąsiadów. Bezpieczniejsze okazało się sprowadzenie w 863 r. misjonarzy z Bizancjum. Dzięki temu na Morawy trafili Konstantyn, zwany Cyrylem, i Metody. Chrystianizację państwa misjonarze rozpoczęli od wprowadzenia do liturgii miejscowego języka słowiańskiego zamiast greki i łaciny, zrozumiałej tylko dla duchownych. Dzięki temu Słowianie szybko poznawali nową wiarę, a wielu z nich decydowało się nawet na jej przyjęcie. W 885 r. uczniowie Cyryla i Metodego musieli opuścić Morawy, gdy następca Rościsława - Świętopełk - zrezygnował ze słowiańskiego obrządku i przyjął misjonarzy z Niemiec. Działalność misyjna Cyryla i Metodego nie pozostała jednak bez śladu. Opracowali oni głagolicę, która była pierwszym alfabetem dostosowanym do zapisu dźwięków występujących w mowie Słowian. Z czasem głagolica ustąpiła miejsca cyrylicy - alfabetowi prostszemu, złożonemu z liter bardziej podobnych do znaków greckich. Do dziś alfabetem tym posługują się Słowianie wschodni i część Słowian południowych.
988 r. - chrzest Rusi
Normanowie ze Szwecji, którzy wędrowali na wschód, osiedlili się wśród Słowian zamieszkujących Europę Wschodnią. Wspólnie zajmowali się handlem i organizowali wyprawy rabunkowe na miasta bizantyjskie. Spośród założonych przez nich osad najważniejsze były Kijów i Nowogród Wielki. W X w. z połączenia ziem sięgających od Nowogrodu Wielkiego do Kijowa powstała nowa potęga - Ruś Kijowska. Państwo pod rządami władców z rodu Rurykowiczów rozwijało się znakomicie, a największe znaczenie osiągnęło za panowania księcia Włodzimierza Wielkiego. W 988 r. przyjął on od Bizantyjczyków chrześcijaństwo w obrządku wschodnim, czyli greckim. Z czasem kontakty z cesarstwem bizantyjskim zaowocowały dynamicznym rozwojem kultury na Rusi.
1001 r. - powstanie królestwa węgierskiego
Pod koniec IX w. rozpoczął się jeden z ostatnich etapów wędrówki ludów. Koczownicze plemiona węgierskie wyruszyły wzdłuż Dunaju na zachód. Początkowo wspólnie z Niemcami atakowały granice Państwa Wielkomorawskiego, ale po jego upadku zwróciły się przeciwko swoim niedawnym sojusznikom i dotarli aż do Hiszpanii. Dopiero w 955 klęska w bitwie z armią Ottona I na Lechowym Polu w Bawarii powstrzymała ich najazdy na Europę. Podbite plemiona węgierskie zrezygnowały z dalszych wędrówek i na dawnych ziemiach Państwa Wielkomorawskiego, na Nizinie Panońskiej, utworzyli własne królestwo. Politycznie i kulturowo związało się ono z państwami zachodniej Europy. U schyłku X w. władca Węgier Stefan Wielki (Święty) wprowadził chrześcijaństwo w obrządku łacińskim. Umocnił swoje rządy i pokonał opozycję, a potem przyłączył do królestwa Siedmiogród. W 1001 r. za zgodą papieża i cesarza koronował się na króla Węgier. W środku Europy rozwijało się więc państwo, którego mieszkańcy różnili się obyczajami i językiem zarówno od  Niemców, jak i Słowian.

 

MIĘDZY PAPIESTWEM A CESARSTWEM

1054 r. - wielka schizma wschodnia

Na przestrzeni wieków różnice między chrześcijanami z terenów cesarstwa bizantyjskiego a mieszkańcami Europy Zachodniej stawały się coraz wyraźniejsze. Duchowni często toczyli spory teologiczne, ale do połowy XI w. Kościół zachowywał jedność. W 1054 r. doszło do gwałtownego konfliktu na tle trwającej od lat dyskusji dotyczącej różnic wyznaniowych. Nieuznawany przez chrześcijan wschodnich papież wykluczył wówczas z Kościoła patriarchę Konstantynopola, który w zamian nałożył na biskupa Rzymu ekskomunikację (klątwę). W ten sposób doszło do rozłamu chrześcijaństwa. Wydarzenie określane jako schizma wschodnia trwale podzieliło wyznawców Chrystusa. Odtąd Kościoły wschodnie opowiadające się po stronie patriarchy Konstantynopola i odprawiające nabożeństwa w obrządku greckim nazywano prawosławnymi. Natomiast Kościół zachodni uznający papieża nosił nadal miano katolickiego lub łacińskiego (rzymskiego). 

1075 r. - program reform Grzegorza VII

Kiedy w drugiej połowie XI w. na tronie papieskim zasiadł Grzegorz VII, w Kościele trwał czas wielkich przemian. Nowy papież był ich gorącym zwolennikiem, dlatego sformułował własny program reform, który zawarł w Dyktacie papieskim w 1075 r. Potępił w  nim symonię - sprzedaż stanowisk kościelnych - oraz łamanie celibatu, czyli zakaz zawierania małżeństw przez księży. Wystąpił też przeciwko mianowaniu nowych biskupów przez władców świeckich. Uznał również, że inwestytury biskupiej może udzielać tylko papież. Wszystkie te działania prowadziły do wyzwolenia się duchowieństwa spod zwierzchnictwa świeckiej władzy cesarzy.

1122 r. - konkordat wormacki  

Na samodzielną politykę Kościoła nie zgodził się cesarz Henryk IV. Wspólnie z biskupami niemieckimi próbował unieważnić wybór Grzegorza VII. W odpowiedzi papież rzucił na niego klątwę, zwalniając tym samym cesarskich poddanych z posłuszeństwa swemu władcy. Przeciwko Henrykowi IV wystąpiło wówczas wielu możnowładców. Papieża poparli monarchowie europejscy. Sytuacja władcy stała się na tyle trudna, że musiał za wszelką cenę zawrzeć z papieżem porozumienie. W 1077 r. w mieście Canossa Henryk IV ukorzył się przed Grzegorzem VII i poprosił o zdjęcie eksomuniki. Biskup Rzymu zgodził się, jednak decyzja ta okazała się dla niego niekorzystna w skutkach. Po odzyskaniu władzy cesarz najpierw pokonał swoich przeciwników, a następnie pozbawił władzy Grzegorza VII tronu papieskiego. Spory między papiestwem a cesarstwem trwały aż do 1122 r. Dopiero podczas synodu w Wormacji następcy Henryka IV i Grzegorza VII zawarli porozumienie określane jako konkordat wormacki. Zgodnie z nim inwestytury biskupów dokonywał papież. W kolejnych dziesięcioleciach papiestwo zyskiwało coraz większe znaczenie.

     

polska pierwszych piastów

PRADZIEJE ZIEM POLSKICH

120 tys. r. p.n.e. - założenie osady neandertalczyków w Jaskini Ciemnej

Pierwsze odkryte w Polsce ślady przodków człowieka pochodzą sprzed około 500 tysięcy lat. Znacznie później, bo dopiero 120 tysięcy lat temu, na teren Polski dotarli neandertalczycy. Najstarsze znaki ich obecności odnaleziono w okolicy Ojcowa pod Krakowem, w Jaskini Cimnej. Natomiast w leżącej nieopodal Jaskini Nietoperzowej przeszło 40 tysięcy lat temu osadę założyli nasi bliscy przodkowie - homo sapiens.

ok. VIII w. p.n.e. - powstanie osady w Biskupinie

Osada w Biskupinie została zbudowana wyspie leżącej w pobliżu brzegu Jeziora Biskupińskiego. Zdaniem uczonych pochodzi z epoki brązu, gdy na ziemiach polskich rozwijała się epoka łużycka. W osadzie, na przełomie VIII i VII w. p.n.e. mieszkało około 800 osób, ale po niespełna 200 latach ludność opuściła swoje domostwa i przeniosła się na inne tereny, czego przyczyną mogło boć wyjałowienie ziemi, podniesienie się poziomu wód jeziora lub najazd wrogich plemion. Opuszczona osada przez około 2 tysiące lat pozostawała zalana i dopiero w XX w. zbadali ją archeolodzy.

VI w. n.e. - przybycie Słowian na ziemie polskie 

W VI w. na ziemiach polskich prawie całkowicie wyludnionych zaczęli się osiedlać Słowianie, a swoje osady budowali zazwyczaj nad rzekami będącymi głównym szlakiem komunikacyjnym w gęsto zalesionym kraju. Tworzyli wspólnoty, w których władzę sprawował wiec. Wiadomo również, że około IX w. na Śląsku mieszkali Dziadoszanie, Bobrzanie, Opolanie, Gołęszyce i Ślężanie, zaś nad środkową Wisłą -Lędzianie. Największy obszar zajmowały dwa rosnące w siłę państwa plemienne - Wiślan i Polan. Książęta stojący na ich czele z czasem podporządkowali sobie starszyznę rodową i wolnych chłopów, czyli kmieci. Odtąd o losach plemion decydował książę, a nie jak dawniej - wiec. Wiślanie utworzyli państwo wokół Krakowa i Wiślicy. Pod koniec IX w. zostało podbite przez sąsiadów z południa - władców Państwa Wielkomorawskiego. W późniejszym okresie ziemie Wiślan znalazły się na krótko pod panowaniem książąt czeskich z rodu Przemyślidów.

     

 

 

POCZĄTKI PAŃSTWA POLSKIEGO

966 r. - chrzest Polski

 W IX i X w. kolejni książęta w Europie Środkowo-Wschodniej przyjmowali wiarę chrześcijańską. Dzięki temu ich władza stawała się uświęcona przez Kościół. Władcy, którzy chcieli przyjąć nową religię według obrządku łacińskiego szli do papiestwa albo cesarstwa niemieckiego, a ci, którzy chcieli liturgię grecką, nazwiązywali kontakty z Bizancjum. Mieszko I zdecydował się na chrzest w obrządku łacińskim. Ale że cykał się cesarzy niemieckich, postanowił znaleźć innego władcę gotowego przekazać Polanom religię chrześcijańską. Wkrótce po ślubie, w 966 r. książę przyjął chrzest wraz z grupą wojów.

972 r. - bitwa pod Cedynią.

 Odgrodzeni od potężnej Rzeszy Niemieckiej rzekami i gęstą puszczą, Polanie byli w znacznie korzystniejszej sytuacji od Wiślanów. Wokół Giecza, Gniezna i Poznania Polanie założyli swoje państwo. W X w. zapanowali nad całą Wielkopolską. Pod rządami książąt z rodu Piastów - Siemowita, Lestka i Siemomysła - rozpoczęli podpój Kujaw, Mazowsza oraz części Pomorza. Około 960 r. władzę objął Mieszko I, który poszerzył granice państwa Polan.  Aby zdobyć rozległe tereny, a następnie utrzymać nad nimi kontrolę, książę zorganizował stały oddział zbrojny - drużynę wojów. Pełniła ona obowiązki władcy i strzegła najważniejszych grodów. W czerwcu 972 r. wojowie odparli najazd niemieckiego margrabiego Hodona, zadajac jego wojskom klęskę pod Cedynią. Głównymi przeciwnikami Mieszka I pozostali Wieleci i Wolinianie, słowiańskie plemiona zamieszkujące obszar na północ od państwa Polan.

991 r. - powstanie dokumentu Dagome iudex

W 991 r. z rozkazu Mieszka I został stworzony dokument Dagome iudex, najstarsze polskie źródło pisane. Dagome to prawdopodobnie zniekształcone imię Mieszko, natomiast iudex oznacza po łacinie "rządca" - była to nazwa jednej z funkcji pełnionych wówczas przez władcę. W piśmie książę oddawał swoje państwo pod opiekę papieża. Akt ten miał symbolicznie osłabić zależność Polski od cesarza i ułatwić Piastom prowadzenie samodzielnej polityki.

 

       

PAŃSTWO BOLESŁAWA CHROBREGO

997 r. - śmierć św. Wojciecha

Po śmierci Mieszka I pomiędzy jego synami rozpoczęła się walka o władzę. Ostatecznie zwyciężył ją najstarszy Bolesław, nazywany później Chrobrym, czyli odważnym. Wypędził z kraju swoją macochę Odę i trzech przyrodnich braci. Później pokonał możnowładców sprzeciwiających się objęcia przez niego tronu książęcego. W ten sposób został jedynym władcą Polski. Na przełomie 996 i 997 r. na zaproszenie władcy przybył do Gniezna biskup praski Wojciech. Książę pomógł mu w przygotowaniu wyprawy misyjnej do pogańskich plemion Prusów, zamieszkujących tereny nad Bałtykiem. w 997 r. biskup bez przeszkód dotarł na ziemie pruskie i zaczął nawracać tamtejszą ludność na chrześcijaństwo. Wkrótce jednak złamał miejscowe obyczaje, za co został pojmany i zabity przez pogna. Ciało Wojciecha były dla władcy Polski tak cenne, że zgodził się wykupić je od Prusów. Według kronikarzy za szczątki zapłacił tyle, ile ważyły zwłoki męczennika. 

1000 r. - zjazd gnieźnieński

Po śmierci Wojciecha w średniowiecznej Europie wzrastała pozycja kraju, który posiadał własnego świętego. Do grobu biskupa w Gnieźnie wkrótce zaczęły przybywać liczne pielgrzymki. Za zgodą cesarza i papieża w Gnieźnie powstała metropolia, czyli prowincja kościelna. Na jej czele stanął Radzim Guadenty - brat św. Wojciecha. Na terenie państwa polskiego zostały założone nowe biskupstwa. W 1000 r. do stolicy państwa Piastów przybył cesarz Otton III. Pragnął przekonać Bolesława Chrobrego do idei uniwersalnego cesarstwa utworzonego z kilku równorzędnych prowincji. Jedną z nich miała być Słowiańszczyzna. Podczas zjazdu w Gnieźnie cesarz symbolicznie ukoronował księcia Polski, co umocniło polityczną pozycję Bolesława i jego kraju w Europie. Odtąd Chrobry stał się władcą, z którym pozostali monarchowie europejscy musieli się liczyć.

1025 r. - koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski

Bolesławowi udało się znacznie poszerzyć granice Polski. Najważniejszym celem Bolesława stało się zdobycie korony królewsskiej, potwierdzającej niezależność jego władzy. Książę zaangażował się jednak w wojnę z cesarstwem, przez co ani cesarz, ani papież, nie chcieli przyznać mu tytułu króla. Dopiero po śmierci cesarza Henryka II w 1025 r. Piastowi udało się otrzymać koronę z rąk papieża. Mimo że pierwszy król Polski zmarł kilka miesięcy później, to sam fakt, że nosił koronę miał ogromne znaczenie dla państwa polskiego. Jako królestwo stało się ono bowiem niezależne od cesarza i zajmowało równorzędną pozycję wśród innych krajów europejskich.

 

 

 

 

 

  

KRYZYS I ODBUDOWA PAŃSTWA PIASTÓW
1039 r. - najazd czeski na Polskę
Po śmierci Bolesława Chrobrego walkę o tron wygrał jego Syn Mieszko II, który koronował się na króla w 1025 r. Rywalizujący z nim przyrodni brat Bezprym uciekł na Ruś i tam czekał na dogodny moment, aby przejąć rządy w Polsce. Nowy władca kontynuował politykę zagraniczną ojca. Sprzymierzył się z przeciwnikami cesarza Konrada II  i wystąpił przeciwko niemu. W 1028 i 1030 zorganizował wyprawy zbrojne na Saksonię. Decyzję Mieszka II okazały się jednak shitem dla Polski. W 1031  Konrad II w porozumieniu z księciem ruskim Jarosławem Mądrym najechał państwo polskie. Do ataku dołączył władca Czech, który chciał odzyskać Morawy zajęte wcześniej przez Bolesława Chrobrego. Z tej trudnej sytuacji postanowił skorzystać Bezprym i przejął władzę w kraju, ale żeby nie zapeszyć, zrezygnował z korony królewskiej, zadowalając się tytułem księcia. Osamotniony Mieszko II szukał wówczas ochrony w Czechach. Tam został jednak uwięziony i okaleczony. Okrutne rządy Bezpryma szybko upadły, a jego samego wkrótce zamordowali. W 1032 r. Mieszko wrócił z wczasów do Polski. Opanował trudną sytuację w kraju, w  czym pomogli mu dotychczasowi wrogowie, władcy Niemiec i Rusi, którzy nie byli zainteresowani całkowitym zniszczeniem państwa Piastów, lecz tylko osłabieniem. Książę niestety nie odzyskał korony, a Polska utraciła swą dotychczasową pozycję. Po śmierci Mieszka II w 1034 rządy w kraju objął jego syn Kazimierz Odnowiciel i z pomocą matki, królowej Rychezy, próbował odbudować silną władzę książęcą, lecz sprzeciwili się temu możnowładcy. Najpierw doprowadzili do wygnania Rychezy, a potem zbuntowali się przeciwko księciu, który musiał uciekać na Węgry. Doprowadziło to do rozpadu Polski na kilka małych państw rządzonych przez możnowładców. Najpotężniejszy z nich. Miecław, samodzielnie rządził na Mazowszu. Osłabienie władzy wykorzystali chłopi niezadowoleni z przyjęcia religii chrześcijańskiej. Wkrótce doszło do wybuchu powstania ludowego, którego celem był powrót dawnych wierzeń i obalenie panujących książąt. W wyniku tych wydarzeń w znacznej części kraju administracja kościelna i państwowa całkowicie przestały istnieć. W tej sytuacji w 1039 r. czeski książę Brzetysław napadł i spustoszył Śląsk oraz Wielkopolskę, a jego odziały dotarły aż do Gniezna i wywiozły stamtąd szczątki św. Wojciecha. Ograbiona stolica straciła wówczas swoje znaczenie, a Śląsk został przyłączony od Czech. Sytuacja w księstwie została jednak uporządkowana. W 1039 cesarz niemiecki zaniepokojony wzrostem potęgi Czech pomógł Kazimierzowi Odnowicielowi przywrócić rządy książęce. Kazimierz wspierany przez wojska carskie zjednoczył na nowo Małopolskę, Wielkopolskę i Kujawy. Równocześnie na nowo powstała w Polsce organizacja kościelna - wznoszono kolejne świątynie i klasztory.
1076 r. - koronacja Bolesława Śmiałego
W 1058 r. po śmierci Kazimierza Odnowiciela władzę w Polsce objął jego najstarszy syn Bolesław Śmiały (Szczodry). Pragnął, aby Polska była niezależna. Zaczął prowadzić odważniejszą politykę zagraniczną. W Boże Narodzenie 1076 r. pół wieku po uzyskaniu korony przez Chrobrego, arcybiskup gnieźnieński koronował kolejnego Bolesława z rodu Piastów.
1079 r. - spór Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem 
Nie wszyscy poddani zaakceptowali wzmocnienie władzy królewskiej przez Bolesława Śmiałego.  W 1079 po powrocie do kraju Bolesława Śmiałego z kolejnej wyprawy na Ruś rozegrały się wydarzenia, które zadecydowały o upadku rządów władcy. Pod nieobecność króla w państwie wybuchł bunt, na którego czele stanęli możnowładcy wspierani przez biskupa krakowskiego Stanisława ze Szczepanowa. Bolesław stłumił powstanie, a jego przywódców skazał na śmierć. Ten los spotkał także duchownego, który zgodnie z karą przewidzianą dla zdrajców został poćwiartowany. Ten surowy wyrok nie przestraszył bydlaków. Możnowładcy otwarcie wystąpili przeciwko królowi i zmusili go do ucieczki z Polski. Bolesław udał się na Węgry, gdzie rządził zaprzyjaźniony z nim król Władysław. Nie porzucił jednak planów powrotu i odzyskania władzy, ale wkrótce zmarł w tajemniczych okolicznościach - prawdopodobnie został otruty.


    


PANOWANIE BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO
1097 r. - podział kraju pomiędzy Bolesława i Zbigniewa
Po wygnaniu Bolesława Śmiałego władzę w Polsce przejął jego młodszy brat Władysław Herman. Zgodnie z przewidzeniami możnowładców nie miał on ani ambicji, ani zdolności takich jak swój poprzednik. Zaprzestał wspierania papieża w sporze z cesarzem i angażowania się w konflikty na Rusi i Węgrzech, zrezygnował także z korony królewskiej i zadowolił się samą władzą, a stolicę państwa przeniósł do Płocka. Podjął próby odzyskania Pomorza, ale nie udało mu się. Nieudolnego księcia wyręczał w rządach wojewoda Sieciech. W 1097 r. Władysław Herman podzielił państwo między swoich synów. Starszy z nich, Zbigniew, otrzymał we władanie Wielkopolskę i Kujawy, natomiast Bolesław Krzywousty - Małopolskę i Śląsk. Sobie książe pozostawił jedynie Mazowsze.
1109 r. - najazd niemiecki
Po śmierci tatusia między braćmi doszło do konfliktów, głownie wywołanych najazdami Bolesława na Pomorze. Wojska księcia przemierzały terytorium należące do Zbigniewa. W ślad za nimi ruszały wyprawy odwetowe Pomorzan, które jednak niszczyły tylko państwo Zbigniewa, zaś ziemie Bolesława pozostawiały nienaruszone. Dzięki najazdom na grody pomorskie Bolesław zyskiwał sławę wśród rycerstwa. Wykorzystał swą silną pozycję i zmusił brata do oddania mu Wielkopolski, a potem zajął także Mazowsze. W tym samym roku wypędził go z kraju, bo mógł. Wygnany Zbysio zwrócił się wówczas o pomoc do nowego obranego króla niemieckiego Henryka V. Zaś Henryk V postanowił wykorzystać konflikt między polskimi książętami do podporządkowania sobie Bolesława Krzywoustego. Monarcha niemiecki zwrócił się do władcy Polski, aby oddał bratu połowę państwa i zgodził się na płacenie cesarstwu co roku trybutu. Bolesław odrzucił zaś żądania Henryka V. W 1109 r. na Polskę ruszyło niemieckie rycerstwo wspierane siłami czeskimi. Gdy wojska dotarły go Głogowa, doszło do dramatycznych zdarzeń. Henryk V schwytał i uwięził część głogowian jako zakładników, a potem kazał ich przywiązać do jakichś machin. Ludność miasta mimo to nie poddała się i opierała się armii cesarskiej. Henryk widząc to, odstąpił od oblężenia. Rok później zawarto porozumienie, a Krzywousty zgodził się na powrót Zbigniewa do kraju. Wkrótce, gdy doszło między nimi do kolejnych sporów, Bolesław kazał pojmać i oślepić brata. Niedługo potem okaleczony Zbigniew zmarł, a Bolesław Krzywousty został jedynym władcą Polski. Cóż za braterska miłość.
1138 r. -początek rozbicia dzielnicowego
U schyłku panowania Bolesława nastąpiło osłabienie władzy książęcej. Bolesław pamiętając bratobójczą walkę ze Zbigniewem i bunty możnowładców, postanowił ostatecznie rozstrzygnąć problem następstwa tronu. Przygotował statut, który regulował władzę dziedziczenia tronu. Dokument został zaprzysiężony przez polskich możnowładców i biskupów. Statut nazywany też testamentem Bolesława Krzywoustego, wszedł w życie po śmierci władcy w 1138 r. Statut nie oznaczał rozbicia państwa, lecz dawał szansę na utrzymanie jedności. Jego rozpad nastąpił dopiero pod koniec XII w. Zgodnie z testamentem Krzywoustego każdy z książęcych synów miał otrzymać jedną dzielnicę Polski. Wprowadzono zasadę senioratu, która polegała na tym, że władzę zwierzchnią nad całym terytorium miał odtąd sprawować książę z rodu Piastów - senior. Najstarszy z synów Bolesława, Władysław Wygnaniec, został pierwszym seniorem i objął władzę nad Śląskiem. Jego brat Bolesław Kedzierzawy otrzymał Mazowsze i część Kujaw, a drugi brat Mieszko Stary - Wielkopolskę z Poznaniem. Dla czwartego z synów Krzywoustego, Henryka Sandomierskiego przeznaczono ziemię sandomierską. Jedynie najmłodszego z braci, Kazimierza Sprawiedliwego, urodzonego prawdopodobnie po śmierci ojca, nie ujęto w testamencie. Wraz z matką Salomeą zamieszkał odizolowany.