HISTORIA - Czas wielkich zmian

1 POWSTANIE STANÓW ZJEDNOCZONYCH
Ameryka Północna była zasiedlona przez Anglików, którzy założyli tam 13 kolonii. Od 1763 pod panowaniem angielskim znalazła się również francuska Kanada. Metropolia traktowała amerykańskie kolonie jako rynek zbytu dla własnych towarów oraz źródło dochodów. W 1765 parlament brytyjski wprowadził ustawę stemplową. Wywołało to sprzeciw kolonistów, którzy zaczęli bojkotować angielskie towary. Protesty nasiliły się w 1773, gdy parlament przyznał Kampanii Wschodnioindyjskiej monopol na handel herbatą. Grupa kolonistów zniszczyła wówczas ładunek tego towaru w porcie w Bostonie. Wydarzenie to przeszło do historii jsko "bostońskie picie herbaty". Skutkiem tych działań był wybuch wojny z Wielką Brytanią i ogłoszenie 4 lipca 1776 niepodległości przez kolonie amerykańskie. Zmagania zakończyły się podpisaniem pokoju w Paryżu i uznaniem przez Anglię suwerenności Stanów Zjednoczonych.

1763 - francuska Kanada pod panowaniem Anglików
1765 - wydanie ustawy stemplowej
1773 - "bostońskie picie herbaty"
1776 - ogłoszenie Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych
1777 - bitwa pod Saratogą
1781 - kapitulacja Anglików pod Yorktown 
1783 - zawarcie pokoju z Anglią w Paryżu
1787 - uchwalenie konstytucji Stanów Zjednoczonych 


metropolia - kraj stanowiący polityczne centrum imperium kolonialnego
kolonia - posiadłości kraju poza jego granicami
konstytucja - najważniejszy akt prawny określający zasady ustroju państwa
federacja - państwo złożone z jednostek związkowych, np. ze stanów

Najwięcej towarów z kolonii amerykańskich eksportowano do Indii Zachodnich.
Na drugim miejscu pod względem ilości towarów sprowadzanych z kolonii amerykańskich znajdowała się Wielka Brytania.
Do Europy Południowej wywożono z kolonii najmniej towarów.
Kolonie amerykańskie więcej towarów sprowadzały niż wywoziły.
Najmniej korzystny handel kolonie prowadziły z Afryką.

1.5 Jak rozpoczęła się rewolucja amerykańska?
 Samuel Adams - amerykański polityk, pisarz, politolog. Jeden z założycieli Stanów Zjednoczonych. 

Statua Wolności 

Pochodnia - światło jako oznaka życia i wiedzy

Zerwany łańcuch - koniec niewolnictwa

Tablica z datą 4 lipca 1776 - symbol sprawiedliwości

 2 REWOLUCJA FRANCUSKA

W drugiej połowie XVIII Francją rządził król Ludwik XVI. Był to okres kryzysu gospodarczego i finansowego państwa. Władca chciał nałożyć nowe podatki, dlatego po raz pierwszy od 175 lat zwołał Stany Generalne. W zgromadzeniu tym mieli wciąż udział przedstawiciele wszystkich trzech stanów. Pierwsze dwa stany - duchowieństwo i szlachta - posiadały największe przywileje. W skład pozbawionego wszelkich praw stanu trzeciego wchodzili chłopi, biedota miejska oraz burżuacja. Podczas obrad król lekceważył stan trzeci, dlatego jego przedstawiciele ogłosili się Zgromadzeniem Narodowym. Wkrótce przekształcili się w Konstytuantę i zamierzali uchwalić konstytucję. Król postanowił rozpędzić posłów przy pomocy wojsk, co wywołało niepokój wśród ludności. 14 lipca 1789 uzbrojony tłum zdobył Bastylię. Był to początek Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Do najważniejszych reform wprowadzonych przez rewolucjonistów należało uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela oraz konstytucji.

 -Źródłem największej części dochodów budżetu Francji w 1789 były podatki.

-Największe niezadowolenie społeczeństwa dotyczące wydatków francuskiego władcy mogły budzić te związane z obsługą długu państwowego, administracja oraz utrzymanie dworu.

 Reformy przeprowadzone przez Zgromadzenie Konstytuacyjne:

Zniesienie przywilejów stanowych i likwidacja obciążeń chłopskich

Posiał państwa na departamenty

Ujednolicenie systemu miar i wag oraz zniesienie ceł wewnętrznych

Przejęcie dóbr kościelnych i wyznaczenie pensji księżom

Uchwalenie konsytucji

 1. Zwołanie Stanów Generalnych.

2. Zdobycie Bastylii.

3. Pojednanie króla z rewolucjonistami.

4. Uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela.

5. Uchwalenie konstytucji.

Konstytuanta - zgromadzenie konstytucyjne powstałe w trakcie Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

3 REPUBLIKA FRANCUSKA 

Ludwik XVI, mimo zgody na reformy, nadal dążył do odzyskania władzy absolutnej. Liczył na pomoc Austrii, gdzie na tronie zasiadał brat jego żony - cesarz Leopold II. W 1792 doszło do wybuchu wojny francusko-austriackiej. Francuzi ponosili w niej liczne porażki, o które obwiniano króla. Dlatego został on uwięziony, a władzę przejął nowy parlament  Konwent Narodowy. Parlament ten zniósł monarchię i ogłosił Francję Republiką. W skład konwentu wchodziły trzy główne ugrupowania: górale, żyrondyści i "bagno". Największe znaczenie w stronnictwie górali miały kluby polityczne jakobinów i kordelierów. Wkrótce przeprowadzono proces króla i skazano go na śmierć. W 1793 władca został ścięty. Wiadomość o egzekucji wywołała wystąpienia przeciwko rewolucyjnej Francji ze strony innych państw europejskich oraz zwolenników monarchii nazywanych rojalistami. W obliczu zagrożenia powołano Komitet Ocalenia Publicznego. Na jego czele stanął przywódca jakobinów Maksymilian Robespierre. W całym kraju rozpoczął się wówczas okres rewolucyjny. Krwawe represje doprowadziły do rozwiązania spisku i obalenia dyktatora. Wydarzenia te nazwano przewrotem thermidoriańskim. Zakończył się on wprowadzeniem nowej konstytucji i przejęciem władzy przez dyrektoriat.

W kalendarzu rewolucyjnym lata liczono od 1792. 

Obaleniu monarchii towarzyszyła walka z religią i Kościołem Katolickim.

Konwent Narodowy zniósł monarchię i ogłosił Francję Republiką. 

Uchwalono dwie konstytucje w 1791 i 1793.

Państwa europejskie zareagowały na wieść o ścięciu króla Ludwika XVI.

Claude Joseph Rouget de Lisle - autor "Pieśni wojennej armi Renu"

Georges Danton - najsłynniejszy kordelier, jeden z przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej

Jean-Paul Marat - jeden z przywódców jakobinów, stał na czele Komitetu Ocalenia Publicznego

Jacques Pierre Brissot - znakomity mówca, stał na czele ugrupowania żyrondystów

Maksymilian Robespierre - jakobin nawołujący do krwawej rozprawy z arystrokracją

Górale - Stronnictwo, w którego skład wchodziły ugrupowania reprezentujące interesy ubogich rzemieślników, kupców oraz biedoty. Siedziało z lewej strony.

Żyrondyści - Zgromadzenie utworzone głównie z przedstawicieli bogatych mieszczan. Siedziało z prawej strony.

Bagno - deputowani niezwiązani z żadnym klubem politycznym, podejmujący decyzje w zależności od aktualnej sytuacji politycznej. Siedzieli po środku.

Maksymilian Robespierre (1758-1794) - "góral"- jakobin. Ukończył studia prawnicze, był adwokatem. Był posłem do Konwentu Narodowego, przywódca Jakobinów, przewodniczący Komitetu Ocalenia Publicznego, deputowany do Stanów Generalnych.

4 SEJM WIELKI 

Po pierwszym rozbiorze Rzeczpospolita znalazła się pod kontrolą Rosji. Okazja do uniezależnienia nadarzyła się wtedy, gdy państwo to rozpoczęło wojnę z Turcją i Szwecją. W zamian za polską pomoc król uzyskał pozwolenie carycy na zwołanie sejmu skonfederowanego. Oznaczało to, że obrady mogły trwać dłużej niż 6 tygodni i nie obowiązywała podczas nich zasada liberum veto. Sejm ten, nazywany czteroletnim lub Wielkim, obradował w Warszawie w latach 1788-1792. W posiedzeniach brał udział trzy główne stronnictwa - dworskie, patriotyczne oraz hetmańskie.  Największym sukcesem zwolenników reform było uchwalenie w dniu 3 maja 1791 konstytucji. Na jej mocy zniesiono liberum veto oraz wolną elekcję, a także wprowadzono trójpodział władzy. Przeciwnicy reform w porozumieniu z carycą zawiązali konfederację w Petersburgu i wezwali na pomoc Rosjan. W 1792 wybuchła wojna polsko-rosyjska, która zakończyła się klęską Polaków. Rok później Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Rzeczypospolitej.

Celem konfederatów targowickich było przywrócenie dawnego ustroju Rzeczypospolitej.

Austria nie brała udziału w drugim rozbiorze Polski, ponieważ była zajęta wojną z Francją. 

Jan Dekert - prezydent Warszawy i jeden z organizatorów czarnej procesji

Ksawery Branicki - hetman wielki koronny, przywódca konfederacji targowickiej uważany za symbol zdrady narodowej

Stanisław Małachowski - marszałek Sejmu Wielkiego, opowiadający się za programem reform

Ignacy Potocki - przywódca stronnictwa patriotyczngo, dążył do usprawnienia funkcjonowania sejmu i rządu 

Reformy sejmu wielkiego

Ustrojowe

- podatki dla szlachty i duchowieństwa

- ograniczenie praw politycznych gołoty

Wojskowe

- powiększenie armii do 100 tys. żołnierzy

Gospodarcze

- umocnienie roi mieszczan w życiu gospodarczym

Dotyczące miast

- ustawa o miastach królewskich 

 Wojska polskie zwyciężyły bitwy w Krzemieniu, Zielenicach i Dubience, a rosyjskie w Brześciu Litewskim, Miru i Zelwie.

5 UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ

Po drugim rozbiorze Polski część patriotów przebywających na emigracji przygotowała się do ponownej walki z zaborcami. Rozpoczęcie działań zbrojnych ogłosił Krakowie 24 marca 1794 generał Tadeusz Kościuszko. Został on wówczas mianowany naczelnikiem powstania i przejął władzę dyk.... . Do pierwszego starcia z Rosjanami doszło pod Racłowicami. O zwycienstwie Polaków w bitwie zadecydował atak uzbrojonych w kosy chłopów. Wkrótce siły powstańcze wyparły Rosjan z Warszawy i oswobodziły Wilno. Aby zachęcić chłopów do udziału w insurekcji, Kościuszko ogłosił Uniwersał Połaniecki zwalniający ich z części powinności pańszczyźnianych.